Συνοπτική παρουσίαση του Ευρωπαϊκoύ Οργανισμού για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας
στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. (FRONTEX) Της Σ.Φ. Βιολέττας Δούμτση*
O Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( FRΟΝΤΕΧ) είναι ο 19ος αποκεντρωμένος οργανισμός της Ε.Ε., o oποίος ιδρύθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2007/2004 του Συμβουλίου (26.10.2004, DO L 349/25.11.2004). Επίσημα άρχισε να λειτουργεί την 1η Μαΐου 2005, αν και στην πράξη η επιχειρησιακή του δράση ξεκίνησε την 1η Οκτωβρίου του 2005, οπότε και εγκαταστάθηκε στη Βαρσοβία (Πολωνία).
Η FRONTEX είναι το βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη σε πραγματικό επίπεδο της ατζέντας της Ε.Ε. που αφορά στη διαχείριση των συνόρων. Ο βασικός της στόχος είναι, όπως περιγράφεται στο άρθ. 1 του Κανονισμού 2007/2004 «η ολοκληρωμένη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε.». Αποτελεί μια στρατηγική της που αποβλέπει σε μια «ολοκληρωμένη και παγκόσμια» απάντηση στις προκλήσεις που παράγονται από το φαινόμενο της μετανάστευσης στα κοινά εξωτερικά σύνορα. Ιδρύθηκε για να προωθήσει την αλληλεγγύη και την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών, όπως και την κατανομή του οικονομικού βάρους της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων.
Πρόκειται για έναν ανεξάρτητο επαγγελματικό οργανισμό που οι ρίζες της δημιουργίας του εντοπίζονται στη Συμφωνία Σένγκεν (Schengen1) του 1985 σχετικά με την κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών-μελών. Η Συμφωνία Σένγκεν αποτέλεσε το πρώτο βήμα για τη θέσπιση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε σχέση με τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, που διευρύνθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), η οποία και ενσωμάτωσε το κεκτημένο Σένγκεν μετατρέποντας το σε βασικό στοιχείο για τον προσδιορισμό και την προστασία του χώρου «Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαίου» εντός της Ε.Ε. 2Ήταν όμως το Eυρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάακεν (2001) που ζήτησε από την Επιτροπή της Ε.Ε, βασιζόμενο στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Τάμπερε (1999) όπου γινόταν αναφορά στη διαμόρφωση «κοινής μεταναστευτικής πολιτικής» και στην «αποτελεσματικότερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών», να «προσδιορίσει τους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ των επιφορτισμένων με τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων Υπηρεσιών, και να μελετήσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ή κοινές υπηρεσίες για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων», δίνοντας έτσι την απαραίτητη ώθηση για την ίδρυση της FRONTEX τρία χρόνια μετά.
Η νομική βάση τoυ Οργανισμού εντοπίζεται στις προβλέψεις της Συνταγματικής Συνθήκης της Ε.Ε. του 2004 και συγκεκριμένα στα άρθρα 62.2α και 66, από την οποία προέκυπτε πως τα κράτη-μέλη διατηρούν την ευθύνη της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων κατά την ανάπτυξη κοινών επιχειρήσεων ή πιλοτικών προγραμμάτων3. Παρόλα αυτά η FRONTEX μπορεί να συντονίζει τις δραστηριότητες των κρατών-μελών.
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ FRONTEX
Ο ιδρυτικός Κανονισμός της FRONTEX 2007/2004, ξεκινά με τη διακήρυξη πως «η ευθύνη για τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων βαρύνει τα κράτη-μέλη». Επιπλέον στο αρθ. 1.2 προβλέπεται πως «καίτοι την ευθύνη για τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων φέρουν τα κράτη-μέλη, ο Οργανισμός διευκολύνει και καθιστά αποτελεσματικότερη την εφαρμογή των ενεστώτων και μελλοντικών κοινοτικών μέτρων για τη διαχείριση τους». Είναι φανερό πως, κατά τη διαδικασία δημιουργίας της FRONTEX, τα κράτη-μέλη ενδιαφέρονταν ιδιαιτέρως να καταστήσουν σαφές πως η αρμοδιότητα στο πεδίο των εξωτερικών συνόρων θα παρέμενε υπό την κυριαρχία του κράτους.
Ειδικότερα, οι αρμοδιότητες της FRONTEX περιγράφονται ως εξής:
u ο σημαντική είναι ο συντονισμός της επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων, με τις δραστηριότητες της να είναι συμπληρωματικές αυτών που αναλαμβάνουν οι αρμόδιες Εθνικές Υπηρεσίες. Η ανωτέρω συνεργασία πραγματοποιείται με κοινές επιχειρήσεις ελέγχου των εξωτερικών συνόρων και με πιλοτικά προγράμματα, τα οποία στοχεύουν στην εξέταση της αποτελεσματικότητας τόσο της εκάστοτε μεθόδου που ακολουθείται, όσο και των τεχνικών μέσων που χρησιμοποιούνται.
u FRONTEX επικουρεί τα κράτη-μέλη στην εκπαίδευση των συνοριακών αστυνομικών, με την καθιέρωση, μεταξύ άλλων, κοινών προδιαγραφών εκπαίδευσης που αποβλέπουν στη βελτίωση της απόδοσης των υπευθύνων για τα εξωτερικά σύνορα Υπηρεσιών. Ακόμα παρέχει τη δυνατότητα παρακολούθησης σεμιναρίων και επιμορφωτικών προγραμμάτων.
u κεντρο των δραστηριοτήτων της αποτελούν οι αναλύσεις κινδύνου, οι οποίες παρέχουν την απαραίτητη βάση για τις επιχειρησιακές δράσεις του Οργανισμού, την ανάπτυξη κοινών προδιαγραφών εκπαίδευσης και το σχεδιασμό των κοινών επιχειρήσεων μέσω ενός κοινού υποδείγματος ολοκληρωμένης ανάλυσης κινδύνου.
u Παρακολουθεί τις εξελίξεις των ερευνών σχετικά με τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων (π.χ. συστήματα ασφαλείας, τεχνολογίες εντοπισμού) με σκοπό να τις μεταφέρει στα κράτη μέλη.
u Επικουρεί τα κράτη-μέλη σε περιπτώσεις που απαιτείται αυξημένη επιχειρησιακή και τεχνική συνδρομή στα εξωτερικά σύνορα. Η φύση των εξαιρετικών αυτών περιπτώσεων αποτέλεσε σημείο τριβής ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κοινοβούλιο κατά τη διαδικασία ψήφισης του Κανονισμού. Χωρίς αμφιβολία, η FRONTEX μπορεί να συνδράμει στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων με ειδικούς και τεχνική υποστήριξη.
u Τέλος, παρέχει στα κράτη-μέλη την αναγκαία υποστήριξη για την οργάνωση κοινών επιχειρήσεων επαναπατρισμού4.
H αρμοδιότητα αυτή υπήρξε μέχρι τώρα η πιο αμφισβητούμενη μια και σχετίζεται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την αύξηση του αριθμού των επαναπατρισμών και την ουσιαστική έλλειψη κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης. Για το λόγο αυτό η συνδρομή της FRONTEX περιορίστηκε στην απολύτως απαραίτητη, όπως είναι η τεχνική βοήθεια ή η αναγνώριση των καλύτερων μεθόδων επαναπατρισμού. Στην πράξη οι επιχειρήσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν πολύ λίγες φορές.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ FRONTEX
O Οργανισμός έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί με μια χαλαρή δομή και το απαραίτητο προσωπικό για την εκτέλεση των λειτουργιών του. Αυτή τη στιγμή το προσωπικό του αριθμεί 78 άτομα, ενώ υπήρχε ο σχεδιασμός να ανέλθει το ανθρώπινο δυναμικό του στα 140 άτομα μέχρι το τέλος του 20075.
Διοικείται από τον εκτελεστικό διευθυντή ο οποίος προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διορίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο. Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του είναι απολύτως ανεξάρτητος και δεν ζητά ούτε λαμβάνει οδηγίες από οποιαδήποτε κυβέρνηση ή άλλο φορέα. Αυτή τη στιγμή εκτελεστικός διευθυντής της FRONTEX είναι ένας Φιλανδός πρώην πράκτορας της Φιλανδικής Συνοριακής Υπηρεσίας, ο Ιlkka Laitinen, ο οποίος χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης και αναγνώρισης εντός της Ε.Ε.
Το Διοικητικό Συμβούλιο ασκεί την ανώτερη εξουσία στον Οργανισμό και αποτελείται από έναν αντιπρόσωπο κάθε κράτους-μέλους που συμμετέχει στο Κεκτημένο Schengen και δύο αντιπροσώπους της Επιτροπής, με τετραετή θητεία. Καθορίζει την οργανωτική δομή του Οργανισμού, η οποία χωρίζεται στις εξής έξι ενότητες :
α) ανάλυση κινδύνου
β) εκπαίδευση
γ) σχεδιασμός/ανάπτυξη/έρευνα
δ) διοίκηση
ε) προϋπολογισμός και
στ) επιχειρήσεις.
Ως προς τον προϋπολογισμό, η FRONTEX έχει έναν αυτόνομο προϋπολογισμό που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε., τα κράτη-μέλη του κεκτημένου Schengen, τις τυχόν εθελοντικές εισφορές τους και από τα τέλη που εισπράττει για παρεχόμενες υπηρεσίες. Από το 2005 που ξεκίνησε να λειτουργεί, ο προϋπολογισμός του έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί (22,2 εκατομμύρια ευρώ για το 2007), χωρίς όμως να έχει φτάσει σε ικανοποιητικά επίπεδα.
Σχετικά με τη συνεργασία με άλλες ανάλογες Υπηρεσίες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμούσε αρχικά να υπάρχει συνεργασία σε οριζόντιο επίπεδο μεταξύ της FRONTEX, της EUROPOL, των τελωνειακών υπηρεσιών και άλλων ανάλογων διεθνών οργανισμών. Κάτι τέτοιο όμως δεν κατέστη δυνατό και πρακτικά η συνεργασία περιορίζεται σε ανταλλαγή επιχειρησιακών πληροφοριών, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις δραστηριότητες συντονισμού της επιχειρησιακής συνεργασίας της FRONTEX, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την συλλογή πληροφοριών για την ανάλυση κινδύνων.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ FRONTEX
Ο Οργανισμός μπορεί να αναλάβει δράση μόνο κατόπιν πρότασης κοινών επιχειρήσεων ή πιλοτικών προγραμμάτων από κάποιο κράτος-μέλος. Παρόλα αυτά, έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ανάλογες πρωτοβουλίες, πάντα σε συμφωνία με το εκάστοτε ενδιαφερόμενο κράτος-μέλος. Το 2006 υπήρξε το πρώτο έτος επιχειρησιακής δράσης της FRONTEX, όπου όλα τα μέλη Schengen και τα συνδεόμενα κράτη (Ισλανδία, Νορβηγία) πήραν μέρος σε μια τουλάχιστον δραστηριότητά της, ανεξάρτητα από το είδος της.
Οι βασικότερες επιχειρησιακές δράσεις που ανέλαβε ο Οργανισμός ήταν:
α) Poseidon. Πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο-Ιούλιο του 2006 στη Μεσόγειο, στα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με σκοπό τον έλεγχο των συνόρων και την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των συμμετεχόντων πρακτόρων. Συμμετείχαν ενεργά η Ελλάδα, η Ιταλία και, ως παρατηρητές, η FRONTEX, η EUROPOL και εννέα ακόμα ευρωπαϊκά κράτη.
β) Αmazon . Eπρόκειτο για κοινή επιχείρηση βασισμένη σε μια ανάλυση κινδύνου που στόχευε στη αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης προερχόμενης από τη Νότιο Αμερική. Έλαβε χώρα στα μεγάλα αεροδρόμια της Ε.Ε. όπου μια ομάδα ευρωπαίων ειδικών, εξειδικευμένων στον εντοπισμό πλαστών εγγράφων, συνέδραμαν τους τοπικούς πράκτορες.
γ ) Hera I και Hera II. Ήταν η πρώτη φορά που η FRONTEX δραστηριοποιήθηκε κατόπιν πρόσκλησης από κάποιο κράτος-μέλος, σε αυτή την περίπτωση της Ισπανίας, που τον Μάιο του 2006 ζήτησε επιχειρησιακή και τεχνική συνδρομή προκειμένου να αντιμετωπίσει την παράνομη μετανάστευση αφρικανών μεταναστών που έφταναν στις ακτές των Κανάριων Νήσων. Η πρώτη φάση συνίστατο στην ταυτοποίηση και επαναπατρισμό των μεταναστών, ενώ η δεύτερη σε κοινή επιχείρηση επιτήρησης της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ της αφρικάνικης ακτής και των Καναρίων Νήσων.
δ) Nautilus I . Αναπτύχθηκε κατόπιν πρωτοβουλίας της Μάλτας και αφορούσε στην ταυτοποίηση μεταναστών και σε κοινές θαλάσσιες περιπολίες στη Μεσόγειο θάλασσα, με τη συμμετοχή και της Ελλάδας.
Τα βασικότερα πιλοτικά προγράμματα που έχει αναλάβει ο Οργανισμός είναι αφενός το MEDSEA, που είχε ως αντικείμενο την μελέτη της βιωσιμότητας της ενίσχυσης του συνοριακού ελέγχου στη Μεσόγειο με κοινές περιπολίες ευρωπαϊκών και αφρικανικών κρατών, και αφετέρου το BORTEC, που εξέταζε τη πιθανότητα εγκατάστασης ενός συστήματος επιτήρησης των νότιων θαλάσσιων συνόρων βασισμένο σε μοντέρνες τεχνολογίες, το οποίο και θα εντάσσονταν σε ένα ευρωπαϊκό σύστημα επιτήρησης.
ΜΟΝΑΔΕΣ ΤΑΧΕΙΑΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ
Δημιουργήθηκαν με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 863/2007 (11.7.2007 DO L 199/31.07.2007) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και αποτελούν εξέλιξη της FRONTEX προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του ανθρωπίνου δυναμικού της. Αποτελούνται από ειδικά εκπαιδευμένους πράκτορες των κρατών- μελών και έχουν ως αποστολή την παροχή συνδρομής στους εκάστοτε εθνικούς πράκτορες όταν παρουσιάζεται μια κατάσταση ανάγκης. Η ανωτέρω συνδρομή αποφασίζεται από τον εκτελεστικό διευθυντή μετά από αίτηση του ενδιαφερόμενου κράτους, και περιορίζεται σε εξαιρετικές, έκτακτες και απρόβλεπτες περιπτώσεις. Μια τέτοια περίπτωση είναι η άφιξη στα σύνορα ενός κράτους-μέλους μεγάλου αριθμού μεταναστών που επιχειρούν να εισέλθουν παράνομα στο έδαφός του.
Το Νοέμβριο του 2007 ολοκληρώθηκε η πρώτη πρακτική άσκηση των μονάδων ταχείας επέμβασης στην Πορτογαλία, που είχε ως αντικείμενο την ανάπτυξη τους υπό πραγματικές συνθήκες με σκοπό την αντιμετώπιση επικείμενου κινδύνου.
ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΤΗΣ FRONTEX
Παρόλο που η FRONTEX έχει ανάβει δράση μόλις τον τελευταίο ενάμιση χρόνο και ίσως θα ήταν παρακινδυνευμένο να καταλήξουμε σε συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα της, από πολύ νωρίς εντοπίστηκαν ορισμένα προβλήματα στην οργάνωση και τις δραστηριότητές της.
α) Οι αρμοδιότητες του Οργανισμού επεκτείνονται σε πολλά επίπεδα γεγονός που, σε συνδυασμό με το χαμηλό προϋπολογισμό του, μπορεί να υποσκάψει την αποτελεσματικότητά του. Επίσης, οι διαστάσεις των επιχειρήσεων του και οι προσδοκίες των κρατών-μελών και της Ε.Ε., δεν μπορούν πλέον να εγγυηθούν την ευέλικτη δομή της.
β) Οι κοινές επιχειρήσεις της FRONTEX πραγματοποιούνται σε ένα πολιτικό περιβάλλον και είναι προϊόν ανάλογων πιέσεων που ασκούνται από τα κράτη-μέλη που διαχειρίζονται τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. Η εκάστοτε εσωτερική πολιτική σκηνή διαδραματίζει έναν ιδιαίτερο σημαντικό ρόλο (π.χ. περίπτωση Ισπανίας) και η FRONTEX θα πρέπει κάθε φορά να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στην διαχείριση τέτοιων καταστάσεων.
γ) Ωστόσο, τα σημαντικότερα μειονεκτήματα του Οργανισμού επικεντρώνονται σε ζητήματα που σχετίζονται με τον έλεγχο της δημοκρατικότητας των δραστηριοτήτων του, οι οποίες εγείρουν και ερωτηματικά ανθρωπιστικής φύσης. Ως προς το πρώτο υπογραμμίζουμε πως, καθώς ο Οργανισμός λογοδοτεί μόνο στο Συμβούλιο και την Επιτροπή, το γεγονός πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στερείται δυνατότητας ελέγχου των δράσεων που αναλαμβάνει, όπως και πρόσβασης στα αρχεία του Οργανισμού, υπονομεύει την απαίτηση για διαφάνεια στη λειτουργία του, και μάλιστα σε ζητήματα που σχετίζονται με την άσκηση κρατικής εξουσίας.
Επιπλέον, η πρακτική που ακολουθείται στις επιχειρήσεις της FRONTEX, όπου πραγματοποιείται απώθηση των εν δυνάμει μεταναστών στα χωρικά ύδατα τρίτων χωρών βάσει διμερών συμφωνιών, χαρακτηρίζοντας τους με αυτό τον τρόπο ως «παράνομους μετανάστες» πριν καν εισέλθουν σε κοινοτικό έδαφος, προκαλεί αμφιβολίες ως προς την τήρηση της αρχής του non-refoulement6 και της Συνθήκης της Γενεύης για το καθεστώς των προσφύγων.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η δημιουργία της FRONTEX αποτέλεσε ένα πολύ σημαντικό βήμα για την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων. Η εμπιστοσύνη που επιδεικνύουν τα κράτη-μέλη στη λειτουργία της, σε συνδυασμό με τη διαθεσιμότητα τους να αποδεχτούν μια πιο ευρεία παρέμβαση της Ε.Ε. στο χώρο δραστηριοποίησης της FRONTEX, φανερώνουν πως το αποτέλεσμα της αξιολόγησης της συνολικής προσφοράς του Οργανισμού που έχει προβλεφτεί για το 2008, θα είναι μάλλον θετικό και ενδεχομένως θα επιταχύνει την περαιτέρω εξέλιξη του. ]
* Η Συνοριακός Φύλακας Βιολέττα Δούμτση που υπηρετεί στην Α.Δ. Φλώρινας, είναι φοιτήτρια στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Μετανάστευση, ανάπτυξη και κοινωνική παρέμβαση» του πανεπιστημίου της Αλμερία (Ισπανία).
Παραπομπές:
1 Υπεγράφη το 1985 μεταξύ της Γερμανίας, της Γαλλίας, του Βελγίου, του Λουξεμβούργου και των Κάτω Χωρών. Η Σύμβαση εφαρμογής του 1990 είναι σε ισχύ από το 1995 με τη συμμετοχή επιπλέον της Ιταλίας, Ισπανίας, Πορτογαλίας, Ελλάδας, Αυστρίας, Δανίας, Σουηδίας, Φιλανδίας, καθώς και της Νορβηγίας και της Ισλανδίας ως συμμετέχοντα μέλη.
2Η δημιουργία αυτού του χώρου σήμαινε την σταδιακή κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, ενισχύοντας κατά συνέπεια τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, μαζί με την πιθανότητα διαμόρφωσης μιας πιο στενής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών που τυχόν το επιθυμούν.
3Τροποποιήθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας της 13-12-2007 .
4Η επιτροπή Πολιτικών ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη συνεδρίαση της 10-09-2007 υπέβαλε σε ψηφοφορία το από 2-6-2006 Σχέδιο Έκθεσης 2005/0167 (COD) σχετικά με την πρόταση οδηγίας του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών. Η υιοθέτηση της από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμενόταν για τον Ιανουάριο του 2008.
5Στοιχεία αναρτημένα στην επίσημη ιστοσελίδα της FRONTEX http://www.frontex.europa.eu/.
την 31-12-2007
6Σύμφωνα με την αρχή αυτή η οποία προβλέπεται στο άρθ. 33 της Σύμβασης της Γενεύης για το καθεστώς των προσφύγων,απαγορεύεται η επαναπρο- ώθηση ενός πρόσφυγα σε χώρα όπου υπάρχει έστω και η υπόνοια ότι αυτός θα διωχθεί,απειληθεί,βασανιστεί ή κακο ποιη θεί με οποιονδήποτε τρόπο.
| 
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ - ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ - ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΑ ......................................
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ Ποιός νοιάζεται αλλά και ποιός μπορεί; by Peter G. Tzeferis, bioanapt@gmail.com ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου