Η Μάνη στη δεύτερη τουρκοκρατία Δ (1715-1821)

Οι καπετανίες της Μάνης

Οπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η Μάνη διαιρέθηκε σε τέσσερις καπετανίες και σε κάθε μία από αυτές ορίστηκε από τους Τούρκους ένας καπετάνιος με τη σύμφωνη γνώμη της τουρκικής διοίκησης του Μοριά. Στην αρχική τους μορφή οι καπετανίες ήταν οι ακόλουθες:
Α) Καπετανία Σταυροπηγίου ή Ζαρνάτας. Περιλάμβανε τον παλαιό Δήμο Αβίας και εκτεινόταν από την Αγιασώ (Αγία Σιών) μέχρι τις Δύο Πέτρες, που ήταν τα σύνορά της με την επαρχία της Ανδρούβιστας ή Καρδαμύλης.
Η παραλία του Σταυροπηγίου δεν είχε οικισθεί και σε όλη την έκτασή της υπήρχαν κτίσματα μόνο στις Κιτριές, στο Αρμυρό και στους Μύλους, που ήταν λιμάνια για τους χειμερινούς μήνες και άραζαν τα πλοία που προορίζονταν για την Καλαμάτα. Ακόμη υπήρχαν οι εκκλησίες της Αγίας Σιών και της Παναγίας στην Παλιόχωρα.
Καπετάνιος ορίστηκε ο καπετάν Γιαννάκης Κουτήφαρης, ο οποίος είχε πολεμήσει στον τουρκο-βενετικό πόλεμο 1684-1699. Το 1714 είχε επιλεγεί από το Βενετό γενικό προβλεπτή του Μοριά Αλέξανδρο Μπον, να ηγηθεί τοπικού στρατιωτικού σώματος εναντίον των Τούρκων. Αυτό δεν ευοδώθηκε, αλλά αντίθετα είχε λάβει μέρος στις διαπραγματεύσεις που έγιναν με τους Τούρκους για το νέο καθεστώς της Μάνης.

Β) Καπετανία του Ζυγού. Τα όριά της εκτείνονταν από τα δύο λιθάρια, που τη χώριζαν από το Σταυροπήγι, μέχρι το Οίτυλο, δηλαδή το τέλος της Εξω Μάνης.
Καπετάνιος της ορίστηκε ο καπετάν Ξανθός Γιατρός από τη Μηλιά. Η καταγωγή του ήταν από τους Γιατρούς-Μεδίκους του Οιτύλου. Η παράδοση τον φέρει αντίθετο με την πρόσφατη συνθηκολόγηση που έγινε με τους Τούρκους. Ισως παρά την αντίθεσή του τον όρισαν καπετάνιο του Ζυγού-Ανδρούβιστας.

Γ) Καπετανία της Ανατολικής Μάνης. Περιλάμβανε την επαρχία Φωκά, Τρυγονά, Κολοκυνθίου και Λάγιας, δηλαδή τα χωριά Βαχό, Καρυούπολη, Τσεροβά, και όλη την Ανατολική Μάνη από το Σκουτάρι και νοτιότερα. Να σημειωθεί ότι η επαρχία Μαλεβρίου και η περιοχή Αγερανού-Γυθείου ήταν τότε έρημες κατοίκων. Ο εποικισμός τους από Μανιάτες έγινε αργότερα.
Καπετάνιος της Ανατολικής Μάνης ορίστηκε ο μεγαλογεννήτης Αντωνάκης Καβαλιεράκης-Φωκάς, ο οποίος κατοικούσε στην Καρυούπολη της επαρχίας Φωκά ή Φουκά και στο σπίτι του έγινε η συνάντηση των καπετάνιων της Μάνης, κατά την οποία αποφασίστηκε η συνδιαλλαγή με τους Τούρκους.

Δ) Καπετανία Μαΐνης. Περιλάμβανε τη Μέσα Μάνη από την Αρεόπολη-Τσίμοβα μέχρι το Ταίναρο.
Καπετάνιος όμως δεν αναφέρεται.
Το όνομα του πρώτου καπετάνιου της καπετανίας της Μέσα Μάνης δεν είναι γνωστό. Ισως αρχικά δεν ορίστηκε καπετάνιος, γι’ αυτό στις τουρκικές πηγές αναφέρεται ότι οι καπετάνιοι της Μάνης ήταν τρεις. Το 1792 αναφέρεται ο καπετάν Γιωργάκης Μαυρομιχάλης, ο οποίος πήρε εντολή από τους Τούρκους και τον Τζανήμπεη Γρηγοράκη να καταδιώξει τους συντρόφους του Λάμπρου Κατσώνη και αυτός όσους βρήκε τους ανέλαβε υπό την προστασία του και τους βοήθησε να φύγουν για την πατρίδα τους. Ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης αναφέρεται ως καπετάνιος και οι απόγονοί του είχαν το παρωνύμιο “Καπετανάκης’’. Από αυτό μπορεί να υποτεθεί ότι ήταν αναγνωρισμένος από την τουρκική διοίκηση. Αλλωστε η οικογένεια αυτή από την επανάσταση με τους Ορλώφ του 1770 επηρέαζε τη Μέσα Μάνη περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη.
Ειρήνη δεν επικράτησε για πολύ καιρό μεταξύ των καπετάνιων της Μάνης. Το 1718 οι τρεις καπετάνιοι Αντώνιος ΚαβαλιεράκηςΦωκάς, Ξανθός Γιατρός και Γιαννάκης Κουτήφαρης συναντήθηκαν στο μοναστήρι της Τίμιοβας, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Γιάννιτσα (Ελαιοχώριο) της Καλαμάτας, για να συζητήσουν τα προβλήματα του τόπου. Σύμφωνα με την παράδοση ο Ξανθός Γιατρός κάλεσε τον Γιαννάκη Κουτήφαρη, να φάνε μαζί ένα τσαμπί σταφύλι, που κρατούσε ο ίδιος. Το τσαμπί όμως ήταν στο μισό του μέρος δηλητηριασμένο. Ο Ξανθός έτρωγε από το καθαρό και ο Γιαννάκης από το φαρμακωμένο, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να πεθάνει.
Μετά τη δολοφονία του καπετάν Γιαννάκη Κουτήφαρη φαίνεται ότι ο καπετάν Ξανθός Γιατρός προσάρτησε την περιοχή του Σταυροπηγίου στη δική του καπετανία, ώστε να κυριαρχεί σε ολόκληρη την Εξω Μάνη. Μπορεί ακόμη να είχε ισχύ και στην περιοχή των Πισινών Χωριών, δηλαδή στη σημερινή Αλαγονία.
Γιατί στις 29 Ιουνίου 1724 αναφέρεται το όνομα του καπετάν Ξανθού στα έγγραφα της μονής της Σιδηρόπορτας της Αλαγονίας, έκτοτε όμως δεν έχουμε σημεία της παρουσίας του.
Προηγουμένως, στις 28 Απριλίου του 1723, είχαν επισκεφθεί πάλι το μοναστήρι της Τίμιοβας ο Ξανθός Γιατρός-Ξανθάκης και ο Αντώνιος Καβαλιεράκης-Φωκάς.
Η υπ’ αριθ. 73 καταχώριση στον κώδικα της Τίμιοβας φανερώνει ότι οι δύο αυτοί καπετάνιοι βρίσκ νταν στο μοναστήρι και συνυπέγραψαν το αφιερωτικό του μοναχού Διονυσίου Φραγγίνα. Η παρουσία του Ξανθού Γιατρού στο μοναστήρι της Τίμιοβας, που είναι κοντά στο Σταυροπήγι, μετά τη δολοφονία του καπετάν Γιαννάκη Κουτήφαρη, δείχνει ότι ήταν κύριος της περιοχής του Σταυροπηγίου και δεν διέτρεχε κίνδυνο από την εκδικητική μανία της οικογενείας Κουτήφαρη.
Στην υπ’ αριθ. 86 καταχώριση του κώδικα της μονής της Τίμιοβας βλέπουμε ότι στις 2 Μαΐου 1727 συνυπέγραψε σαν μάρτυρας στη διαθήκη του Διονυσίου Κόταρη ο Παναγιώτης Τρουπάκης από την Καρδαμύλη, ο οποίος ήταν και συγγενής του. Η παρουσία του στη μονή αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον με όσα διέσωσε ο Αναστάσιος Γούδας από τα θρυλούμενα στην οικογενειακή παράδοση των Τρουπάκηδων-Παλαιολόγων
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------